Tłumaczenie: Julia Różewicz
Co można jeszcze powiedzieć, czym zaskoczyć, opowiadając o mrocznych latach XX wieku, kiedy to komunizm i socjalizm w „demoludach” miał się wyjątkowo dobrze? Jakie tajemnice i niewyjaśnione historie zalegają piwniczne archiwa odpowiednich służb?
Nie zdradzę fabuły tego reportażu pisząc, że tytułowa bohaterka z premedytacją zamordowała osiem osób, by na końcu samej zostać skazaną na śmierć. Wyrok został wykonany, a ona sama stała się dziewiątą ofiarą własnej zbrodni. Roman Cilik nie zawahał się przed sięgnięciem do historii własnego kraju i prześledził historię życia Hepnarovej, jej wyalienowania i dręczących ją fobii. To znakomita psychologiczna wiwisekcja, próba przeniknięcia w umysł zamkniętej w sobie osoby i potrzeba zrozumienia, dlaczego Hepnarova stała tym, kim się stała.
Nie bez znaczenia jest też czas w jakim zdarzyła się ta tragedia, Oto Czechosłowacja roku 1973, terror fizyczny i psychiczny dokonywany na własnych obywatelach jest w pełnym rozkwicie. Działanie ówczesnej milicji, sądu i prokuratury, strach i ścisłe embargo informacyjne o procesie oskarżonej, a później już skazanej, dzisiaj wydaje się groteskowe. Na osobną uwagę zasługują lekarze, szczególnie psychiatria rzuca długi i mroczny cień. Lista zaniechań, obojętności i braku wsparcia od najbliższych, w pewnym momencie zwraca się z nawiązką, tyle, że ofiarami padają tak samo bezbronni, jak sama Olga Hepnarova.
Nie potrafię jednoznacznie określić własnego stosunku do Olgi Hepnarovej. Z jednej strony czyn, jakiego się dopuściła, wyklucza jakiekolwiek współczucie dla niej i próbę zrozumienia motywów jej potrzeby „rozliczenia się ze społeczeństwem”. Z drugiej zaś strony, wydaje się, że była osobą psychicznie chorą, której w odpowiednim momencie nikt nie pomógł, tym samym utwierdzając ją w słuszności zemsty na społeczeństwie, które wyrządziło jej prawdziwą, czy wyimaginowaną krzywdę. Również fakt skazania osoby ewidentnie zaburzonej psychicznie na śmierć budzi kontrowersje i zmusza do refleksji nad prawdziwymi motywami wydających wyrok oraz ich podległości wobec ówczesnych rządzących w Czechosłowacji.
Warto.
//
Jane Doe z offu 